مهمانان ما

اسلام و یهودیان

ب. بی نیاز (داریوش)

• رابطه‌ی اسلام با یهودیان اگرچه از بار تاریخی گرانی چون رابطه‌ی مسیحیت با یهودیان برخوردار نیست، ولی خصومت دینی صدرِ اسلام نسبت به یهودیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است …

«در این جهان نابرابر و غم‌انگیز شاید بتوان هر چیز را مورد معامله قرار داد؛ اما تنها چیز معامله‌ناپذیر، شأن و مقام خدشه‌ناپذیر انسانهاست.» آلکساندر فون هومبولد (۱۷۶۹ تا ۱٨۵۹)

مقدمه
رابطه‌ی اسلام با یهودیان اگرچه از بار تاریخی گرانی چون رابطه‌ی مسیحیت با یهودیان برخوردار نیست، ولی خصومت دینی صدرِ اسلام نسبت به یهودیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. جهان مسیحی تازه پس از پشت سر نهادن پدیده‌ی هولوکاست بود که به گونه‌ای جدی و فشرده خصومت دینی و تاریخی خود را با یهودیان مورد بررسی و بازنگری قرار داد و تلاش کرد که فرهنگِ یهودستیزی را از لابلای متون مقدس اصلی و فرعی خود بیرون بکشد و ماهیت ضدانسانی و تبعیض‌آمیز آن را افشا نماید. شکل‌گیری اسلام سیاسی در مدینه تحت رهبری محمد همواره با سرکوب و کشتار یهودیان توأم بوده است که ما بازتاب آن را در قرآن، سوره‌های مدنی (مربوط به مدینه)، مشاهده می‌کنیم. متأسفانه در جهان اسلام تاکنون یک بازنگری انتقادی جدی به این منبع و منشاء خشونت‌ دینی که در دوران محمد پایه‌ریزی شد، صورت نگرفته است.
تشکیل دولت اسرائیل در سال ۱۹۴٨ و آغاز بحران خاورمیانه بستری شد که به مرور زمان به رنسانس مضامین ضدیهودی اسلام منجر گردید. البته آغاز این کشمکش و نزاع سیاسی- نظامی به رهبری جمال عبدالناصر، فارغ از عناصر مذهبی بود. جمال عبدالناصر تحت شعار «وحدت (پان‌عربیسم)، آزادی و سوسیالیسم»، بدون تشبث به متون ضدیهودی اسلام مبارزه خود و متحدانش را برای «آزادی فلسطین» علیه «بقایای استعمار امپریالیسم غرب» سازماندهی کرد. شکست اعراب در جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷ و اشغال مناطق دیگر توسط اسرائیل، به معنای پایان مبارزه‌ی ملی و سکولار ناصر نیز بود. با مرگ ناصر، دوران قدرت‌گیری محافظه‌کاران در مصر آغاز شد که تبلور آن در انور سادات بود. طی قرارداد صلح کمپ دیوید که بین مصر و اسرائیل بسته شد، عملاً مصر از جبهه‌ی متحد اعراب خارج گردید. از زمان مرگ ناصر و به ویژه از زمان قرارداد کمپ دیوید ما با یک گرایش نیرومند مواجه هستیم که قرائت و تأویل‌شان از مبارزه با دولت اسرائیل بر مبنای درک پیامبر اسلام در مدینه استوار می‌شود. مبارزه برای «آزادی فلسطین» و جستجوی راه حل و چاره برای این معضل جای خود را به مبارزه مسلمانان علیه یهودیان می‌دهد: اخوان المسلمین و بازوی آن در فلسطین یعنی حماس از ستونهای اصلی این نیروها هستند. با انقلاب اسلامی در ایران و سپس با ترور انور سادات توسط گروه اسلامی «الجهاد»، یکی از منشعبات سازمان «جماعت الاسلامیه»، در ۶ اکتبر ۱۹٨۱ یعنی دو سال پس از انقلاب اسلامی در ایران، عملاً ما وارد یک مرحله نوین شدیم: جایگزین شدن راه‌حل‌های ناب اسلامی به جای راه‌حل‌های سیاسی در حل مسئله‌ی فلسطین.
عده‌ای بر این نظرند که منشاء خصومت مسلمانان با یهودیان نه در مبانی دینی- فرهنگی بلکه در تشکیل دولت اسرائیل نهفته است. خمینی در مقدمه‌ی کتاب «حکومت اسلامی»، چاپ ۱۹۷۱ ، نوشته است: «نهضت اسلام در آغاز گرفتار یهود شد و تبلیغات ضد اسلامی و دسائس فکری را نخست آنها شروع کردند و بطوریکه ملاحظه میکنید دامنه آن تا به حال کشیده شده است.» (خمینی، حکومت اسلامی، ص ۷) این جمله‌ی خمینی چکیده‌ و عصاره‌ی مناسبات صدر اسلام با یهودیان را در خود حمل می‌کند که در پائین به طور مختصر به آن خواهم پرداخت. به هر رو، با نگاهی به قرآن خواهیم دید که این خصومت و تضاد به عصر محمد برمی‌گردد. در مقاطع تاریخی معینی، به ویژه دوره‌های بحرانی، یهودستیزی صدر اسلام حیات مجدد پیدا کرده است. امروز تحت این شرایط و بهانه و دیروز تحت شرایط و بهانه‌ی دیگر. وظیفه‌ی ما در این جا بازنگری این منبع دینی و تصفیه حساب تاریخی با آن است. در این نوشته تلاش کرده‌ام بیش از حد وارد جزئیات نشوم و به خطوط کلی این وقایع بسنده کنم. … ادامه